** Angst, van verlammend gevoel naar houvast en groei.**

Angst: van verlammend gevoel naar houvast en groei

Angst. Iedereen kent het. Jij vast en zeker ook wel. Soms voelt het als een lichte spanning die je helpt om scherp te blijven, maar soms neemt het je helemaal over. Je hart klopt sneller, je adem stokt en je lijf lijkt niet meer van jou. Ik weet nog precies hoe dat voelt.

Voor mij begon het bij de tandarts. Eén nare ervaring, die diepe indruk maakte. Ik was 10 jaar oud en ik had foto’s laten maken. Mijn kiezen waren namelijk nog steeds niet gewisseld en de tandarts wilde weten wat er aan de hand was. Wat bleek? Ik had geen volwassen kiezen onder mijn melkgebit (of in elk geval niet allemaal). Het was belangrijk dat mijn melkkiezen er toch uitgingen en dat de kiezen die verder naar achteren stonden (die er dus wel zaten) meer ruimte kregen door middel van een beugel. Ik als stoer meisje dat nooit bang was voor de tandarts en altijd met veel plezier heen ging. “Ging dat wel even doen”. Nou niets is minder waar! Hier begon namelijk voor mij alle ellende. Want toen ik aangaf aan de tandarts dat ik het trekken van de kies nog voelde, en dat het zelfs echt zeer deed, gaf hij aan dat het niet kon en trok mijn kiezen (2 stuks) er dus zonder (werkende) verdoving uit. Wat daarna volgde, waren paniekaanvallen telkens als ik een afspraak had. Terwijl ik, toen ik wat ouder was, rationeel wíst dat er niets gevaarlijks zou gebeuren, trok mijn lijf een eigen plan: zweethanden, trillende benen, een ademhaling die alle kanten op schoot. Mijn brein sloeg alarm, of ik dat nou wilde of niet. En dit was nog maar voordat ik de tandartspraktijk inliep. Zodra ik in de stoel lag, was het helemaal erg! Huilen, trillen, ongecontroleerd wegdraaien met mijn lijf, kaken vastzetten. Je kunt het zo gek niet bedenken of mijn lichaam reageerde uit angst!

Ik weet dus hoe verlammend angst kan zijn. En tegelijkertijd heb ik mogen zien hoe je, door ermee te leren omgaan, juist kunt groeien. De laatste 3 jaar kan ik namelijk veel rustiger naar de tandarts en de laatste 2 keer is het me zelfs gelukt zonder paniekaanval en de laatste keer zelfs zonder huilen. Ja ik weet het, dan ben je 34 en je huilt nog als je bij de tandarts bent!

Hoe werkt angst in je brein?

Om te begrijpen waarom angst zo sterk kan zijn, helpt het om even in de hersenen te kijken. Daar zit de amygdala, ons waarschuwingssysteem, de waakhond in je brein. Die reageert razendsnel op prikkels: “Pas op, gevaar!” Nog vóórdat je bewuste brein er iets van kan vinden, zet de amygdala je lijf in de overlevingsstand. Je hartslag schiet omhoog, je ademhaling versnelt, je spieren spannen zich aan. Alles in je lichaam staat klaar om te vechten of vluchten.

Pas daarna mengt de prefrontale cortex, de denker, zich in het gesprek: “Wacht eens even, dit is maar een tandartsbezoek.” Maar tegen die tijd is het alarm al afgegaan. En dat verklaart waarom angst vaak niet te relativeren is met alleen maar logica. Het is een lijfelijke reactie, diep in ons systeem verankerd.

Van stil blijven tot het podium pakken

Ik zie het ook bij mijn zoon. Voor hem was spreken in de groep jarenlang een bron van spanning. Zelfs vertellen over het weekend in de klas, was voor hem eigenlijk al te veel. De angst om iets verkeerd te zeggen of om uitgelachen te worden of dat anderen zijn verhaal niet interessant of leuk zouden vinden, hield hem klein. Soms leek hij liever onzichtbaar dan dat hij die ene zin moest zeggen in de klas.

Maar met kleine stapjes, eerst een kort antwoord op een gesloten vraag, toen een open vraag waar hij al een tijdje over had kunnen denken, later een stukje voorlezen, leerde hij dat zijn angst niet de baas hoefde te zijn. Naast deze kleine stapjes gebruikte hij ook dagelijks de KidPower roller die hem hielp om meer vertrouwen in zichzelf te hebben. En nu? Nu staat hij op het podium voor de hele school te presenteren. De trots in zijn ogen was groter dan de angst die er ooit zat. En mijn trots stroomde over mijn wangen ;-). En ik weet zeker dat hij die angst altijd bij zich zal houden, maar hij laat zich er niet meer door tegenhouden. Soms zal echt dat stemmetje nog wel in zijn hoofd komen, maar hij is dat stemmetje nu wel de baas.

Wat helpt bij omgaan met angst?

Gelukkig zijn er technieken die houvast geven, of je nu een kind bent of volwassene.

• Ademhaling: je adem is een krachtig stuur. Probeer eens 4 tellen rustig in te ademen en 6 tellen uit. Die langere uitademing activeert je parasympathisch zenuwstelsel, het deel dat zorgt voor rust. Dit kan ook fantastisch tijdens een meditatie!
• Inzicht: schrijf je angsten op. Waar komen ze vandaan? Zijn ze gebaseerd op een oude ervaring, zoals mijn tandartsangst, of op iets wat nú speelt? Het helpt om het van je af te zetten en met afstand te kijken.
• Gronden: zet je voeten stevig op de vloer en richt je aandacht op je zintuigen. Wat zie je, hoor je, voel je? Dat brengt je terug in het hier en nu.
• Kleine stapjes: zoals mijn zoon leerde, begin klein. Angst overwin je niet door te springen in het diepe, maar door rustig te wennen aan het water.

En dan is er nog aromatherapie, dat voor mij en velen om mij heen een waardevolle aanvulling zijn. Geuren werken namelijk direct in op het limbisch systeem, het deel van de hersenen waar emoties en herinneringen liggen en waar dus ook de amygdala een onderdeel van is. Een druppel Lavendel kan kalmeren, Stress Away brengt verzachting en Valor geeft kracht en vertrouwen. Soms is dat net het extra zetje dat je nodig hebt om adem te halen en weer door te kunnen.

Hoop en perspectief

Angst hoort bij het leven. Het beschermt ons, maar kan ons soms ook beperken. Wat ik heb geleerd en wat mijn zoon mij elke dag laat zien, is dat angst niet hoeft te verdwijnen om je leven te leiden. Het gaat erom hoe je ermee omgaat. Met ademhaling, bewustwording, kleine stapjes en steun (bijvoorbeeld in de vorm van een geur) kun je angst verzachten en jezelf ruimte geven om te groeien.

Angst is dus niet iets om je voor te schamen. Het is menselijk, herkenbaar en vaak zelfs een startpunt van groei.