Als je merkt dat een kind moeite heeft om zich te concentreren of ongepast gedrag vertoont, is het makkelijk om te denken dat dit komt doordat het kind niet wil of niet in staat is om zich te concentreren. Echter, wat vaak over het hoofd wordt gezien, is de rol van cognitieve overbelasting. Cognitieve overbelasting ontstaat wanneer het brein te veel informatie, prikkels of taken tegelijk moet verwerken en dit niet meer aankan. Het systeem raakt als het ware "vol", waardoor kinderen moeite krijgen met concentratie, sneller moe worden of gedrag laten zien dat niet past bij hun werkelijke mogelijkheden. Het is geen onwil, maar een signaal dat het brein even geen ruimte meer heeft om goed te functioneren.
Een ondersteunende aanpak kan dan zijn om het zenuwstelsel op natuurlijke wijze tot rust te brengen, bijvoorbeeld door ritme, structuur én geur.
Wat is cognitieve overbelasting?
Cognitieve overbelasting ontstaat wanneer het brein wordt overspoeld met te veel prikkels, informatie of taken tegelijkertijd. Dit kan leiden tot een gevoel van overweldiging en stress. Het brein van een kind is nog in ontwikkeling en kan daardoor sneller overbelast raken dan dat van een volwassene. Dit betekent niet dat het kind niet wil functioneren, maar dat het brein simpelweg niet in staat is om alles efficiënt te verwerken. Kinderen kunnen hierdoor sneller moe worden, geïrriteerd raken of moeite hebben om zich te concentreren.
Een natuurlijk hulpmiddel hierbij is aromatherapie: bepaalde essentiële oliën kunnen via geur het limbisch systeem bereiken, dat direct invloed heeft op onze emoties en het stresssysteem. Een zachte geur in de klas of thuis kan dan een rustanker zijn voor het brein.
Prikkelverwerking en concentratieproblemen
Prikkelverwerking speelt een belangrijke rol bij cognitieve overbelasting. Kinderen ontvangen voortdurend informatie van hun omgeving: geluiden, visuele prikkels, sociale interacties en gedachten. Wanneer er te veel prikkels binnenkomen, kunnen kinderen moeite hebben met het filteren van wat belangrijk is en wat niet. Dit leidt tot concentratieproblemen. Het lijkt dan alsof een kind niet wil luisteren of niet in staat is om zich te concentreren, maar in werkelijkheid is het brein simpelweg overbelast.
Net zoals we de omgeving visueel en auditief kunnen prikkelarm maken, kunnen we ook geur inzetten om het zenuwstelsel te reguleren. Denk aan een roller met een kalmerende blend tijdens het werken of een diffuser met frisse citrusgeuren om een soepele overgang van thuiskomst naar huiswerk te ondersteunen.
Gedrag als reactie op overbelasting
Een van de meest opvallende aspecten van cognitieve overbelasting is dat kinderen vaak gedrag vertonen dat niet overeenkomt met hun werkelijke mogelijkheden. Dit kan zich uiten in verschillende vormen van gedrag. Aan de bovenkant zien we bijvoorbeeld kinderen die hyperactief zijn, het moeilijk vinden om stil te zitten of impulsief reageren. Dit gedrag is een manier van het brein om met de overbelasting om te gaan.
Aan de andere kant kunnen kinderen die zich onderbelast voelen of overprikkeld zijn, juist teruggetrokken raken, moeilijk communiceren of zich in extreme gevallen zelfs agressief gedragen. Dit kan verwarrend zijn voor ouders en leerkrachten, die het gevoel hebben dat het kind zijn potentieel niet benut, maar uiteraard ook voor het kind zelf. Wat in werkelijkheid gebeurt, is dat het kind niet in staat is om optimaal te functioneren door de stress die de overbelasting met zich meebrengt.
Onder- en overstimulatie
Cognitieve overbelasting is niet alleen een gevolg van te veel prikkels, maar kan ook ontstaan door te weinig stimulatie. Wanneer een kind zich niet genoeg uitgedaagd voelt, bijvoorbeeld door te weinig variatie in taken of een te rustige omgeving, kan het brein zich proberen aan te passen door meer prikkels te zoeken. Dit kan leiden tot frustratie of het vertonen van ongepast gedrag, omdat het kind moeite heeft om de rust te vinden die het nodig heeft.
Geur kan hierin een verbindende rol spelen. Door een geur te koppelen aan een vast rustmoment, zoals lezen of reflecteren, ontstaat er een geuranker dat het brein herkent als signaal voor ontspanning.
Oorzaken van cognitieve overbelasting
Er zijn verschillende situaties die cognitieve overbelasting bij kinderen kunnen veroorzaken. Een drukke klasomgeving, te veel taken tegelijkertijd, een gebrek aan pauzes of overvolle roosters kunnen allemaal bijdragen aan een gevoel van overbelasting. Daarnaast kan het mismatchen van de activiteiten met de behoeften van het kind ook een oorzaak zijn. Bijvoorbeeld, kinderen die hoogbegaafd zijn of kinderen met een leerstoornis kunnen zich snel onder- of overstimuleerd voelen, wat hen in een staat van overbelasting brengt.
Voor deze kinderen kan het waardevol zijn om het zenuwstelsel actief te ondersteunen met natuurlijke hulpmiddelen zoals etherische oliën: rustgevende geuren voor overprikkeling, en activerende geuren zoals pepermunt of citrus bij onderprikkeling.
Wat te doen bij cognitieve overbelasting?
Er zijn verschillende strategieën die ouders, leerkrachten en professionals kunnen gebruiken om cognitieve overbelasting te verminderen:
Inbouwen van rustmomenten
Zorg ervoor dat er voldoende pauzes zijn om de hersenen van het kind even tot rust te laten komen. Dit kan simpelweg een moment zijn van stilte of een korte fysieke activiteit. Een geur zoals lavendel of Peace & Calming kan hierbij helpen om het lijf én hoofd tot rust te brengen.
→ TIP: Combineer een rustmoment met een vaste geur. Door herhaling leert het brein deze geur te koppelen aan ontspanning, waardoor de geur op zichzelf al rustgevend gaat werken.
Structuur en duidelijkheid
Een duidelijke en voorspelbare structuur helpt kinderen om zich veilig te voelen. Dit vermindert de kans op overbelasting door onverwachte veranderingen of te veel keuzes.
Het filteren van prikkels
Verminder externe prikkels zoals lawaai of visuele afleiding. Een rustige werkplek, eventueel ondersteund door een diffuser met een focus-verhogende geur zoals vetiver of rosemary, kan veel verschil maken.
→ TOEVOEGING: Ook rollers zijn handig voor onderweg of in een klasomgeving waar diffusers minder praktisch zijn.
Ook kan White Angelica helpend zijn, omdat je met deze olie, als het ware, de prikkels kunt buitensluiten.
Afstemmen van taken op het kind
Pas taken aan op wat het kind nodig heeft. Soms is dat extra uitdaging, soms meer herhaling of begeleiding. Ook hier kan geur een rol spelen in het ondersteunen van focus of kalmte, afhankelijk van het moment.
Communicatie en begrip
Ga met het kind in gesprek. Wat voelt het? Wat heeft het nodig? Door het kind serieus te nemen, ontstaat veiligheid. Samen kun je ook ontdekken welke zintuiglijke prikkels helpend zijn, en welke juist te veel.
Conclusie
Cognitieve overbelasting is geen kwestie van onwil, maar van een brein dat te veel moet verwerken. Door aandacht te besteden aan hoe prikkels en taken worden aangeboden, kunnen we kinderen helpen om beter met overbelasting om te gaan. Zowel overstimulatie als onderstimulatie kan tot problemen leiden.
En soms begint ondersteuning in het klein: met een rustige ochtend, een vaste routine, een korte wandeling, en een geur die veiligheid geeft. Natuurlijke ondersteuning zoals aromatherapie hoeft geen grote ingreep te zijn, het kan juist dat rustpuntje zijn dat het verschil maakt.
Reactie plaatsen
Reacties